атлас. На яе адразу нехта ўзьлез, малюсенькі, спалоханы, адшукаў цёплую паху, пачаў бегаць па скуры — быццам чалавечы дотык, які вырашыў уцячы з-пад кантролю і зажыць сваім жыцьцём. Сьляпы чалавечы дотык, асуджаны натыкацца на людзей. Дотык, які мае цэлы набор казытлівых ножак. Лёсі не хацелася яго скідваць. Дотыкі не жывуць доўга, яны паміраюць, як толькі іх прысабечваюць. Адкуль яна гэта ведала?

Магчыма, ад бацькі.

За бацьку яна не хвалявалася. У бацькі была ягоная Каця. Жанчына з жоўтымі валасамі. Бацька зрабіў дзірку ў нечым, што здавалася ім з братам непарушным, адвечным, не падлеглым зьменам. Таму ён сам вінаваты, што так выйшла. Калі дзесьці зрабіць дзірку — трэба быць гатовым, што ўсё пасыплецца, што ўсё з гэтага моманту пойдзе ня так.

Нешта ўпала ёй на шыю, і яна накрыла гэта рукой. Расьціснула пальцы — тонкая палачка з усяе моцы рабіла выгляд, што яна палачка. Лёся паднесла яе да самых вачэй, палачка затрапятала і пабегла па далоні, перамясьцілася на запясьце — і Лёся пяшчотна зьдзьмула яе адтуль. Яшчэ адзін беспрытульны дотык, які блукае па лесе. Яна з задавальненьнем перагарнула старонку і пачала, каторы ўжо раз, разглядваць наступную — тую, куды бег іхны будучы шлях, і знайшла ягоны працяг, і ўсьміхнулася. Усьміхнулася вавёрцы, што глядзела на Лёсю, не міргаючы — быццам Лёся расказала ёй толькі што гісторыю, страшную гісторыю… Верыць ці ня верыць? — чыталася ў вавёрчыных вачах. Ай, ну цябе. І вавёрка кінулася да дрэва, зайграўшы на кары кароткую мэлёдыю недаверу — такая хуткая, нібыта ёй трэба было зараз жа, неадкладна спраўдзіць, ці не нахлусіла ёй гэтая дзяўчынка. Дзяўчынка Лёся, якая не баіцца валасатага моху пад сваім жыватом. Рухавага, бухматага, зялёнага, як нечае ўспацелае пуза.

«Знайшоў», — сказала яна напаўсьцьвярджальна, калі Лёччык, распраўляючыся з гальлём, зьявіўся з кустоўя. Але твар у яго быў незадаволены. Лёччык ня стаў садзіцца побач, стаяў над ёй, хістаўся, абапіраючыся на свой кій.

«Знайшоў», — сказаў ён змрочна. — «Знайшоў нож. Не іржавы».

«Дык дай паглядзець».

«Глядзі», — і ён кінуў нож у мох, так, каб той утыркнуўся лязом, а ручка бліснула на сонцы. Яна дастала нож, абцерла, правяла бакавой паверхняй па запясьці. Гэта быў ужо іншы дотык. Дотык, у якога быў гаспадар.

«Файны», — сказала Лёся. — «Але ж ён амаль новы. Прыгожы. І тут надпіс па-нямецку. Зроблена чалавекам, зроблена зь любоўю, зроблена для людзей».

«Так», — сказаў Лёччык. — «Яго купілі зусім нядаўна ў Швайцарыі.»

«Нейкі ты ня рады», — Лёся села і пачала чысьціць пазногцямі пальцы ног, паміж якіх набілася розных чорных істотаў.

«Я знайшоў востры нож», — сказаў Лёччык з гордасьцю. — «Але ня толькі нож. Нож быў у ягонай кішэні».

Лёччык павёў яе ў гушчар, і там яна пераканалася на ўласныя вочы: нож быў у кішэні. У кішэні чалавека, які ляжаў, апусьціўшы твар у маленькае балотца, быццам піў ваду. Побач акуратна стаяла вядро, напалову поўнае прыцярушаных ігліцай і лісьцем грыбоў. Чалавек быў у непрамакальнай куртцы, на нагах ягоных былі рыбацкія боты, а па сьпіне чалавека, па ягонай патыліцы, па валасах поўзалі малыя і вялікія сьляпыя лясныя дотыкі. Чалавек піў — і ніяк ня мог напіцца. Мяркуючы па тым, што пальцаў ягоных ужо не было відаць, настолькі глыбока яны ўгрузьлі ў вільготнай зямлі, ён піў ужо некалькі дзён.

«Нож тырчаў у яго з кішэні», — сказаў Лёччык. — «А вось тут у яго была кроў. Праўда? Лёся, праўда?»

Яна не адказвала. Глядзела, як чалавек п’е ваду. А вады меней ня робіцца.

«Мы ня будзем яго пераварочваць на сьпіну», — сказала Лёся.

«А я хачу перавярнуць», — сказаў Лёччык.

«А мы ня будзем», — сказала Лёся пагрозьліва. І паказала яму свае адрослыя кіпцюры.

«Аддай мне мой нож», — прамовіў Лёччык, азіраючыся.

«Гэта ня твой», — сказала Лёся. — «Можаш завастрыць ім сваю палку, а потым пакладзі, дзе ўзяў».

«А калі не пакладу?» — Лёччык крыкнуў гэта, амаль з сапраўднай злосьцю.

«Тады…» — Лёся задумалася. — «Падай! На зямлю! Падай, дэбіл!»

Ён паваліўся побач зь ёй — і вельмі своечасова. Рыхтык дзьве вавёркі, склаўшы пярэднія лапы, яны назіралі, як на лясной дарозе, што схавалася за мэтр ад іх, зьявіўся трактар, які цягнуў за сабой доўгі кодаб, нагружаны бярвеньнем. Праваліўшыся ў мох і чарнічныя кусты, яны ўявілі сябе грыбамі — і гэта дапамагло, трактарыст іх не заўважыў. Ён глядзеў проста перад сабой, на лясную дарогу, якую бачыў толькі ён, і нячутна варушыў вуснамі. Трактар марудна праплыў міма таго месца, дзе ляжалі Лёччык і Лёся, падрыгваючы, быццам вялікая рыбіна ў туманным возеры, прагрымела даўгое бярвеньне, вылаяліся вялікія колы, падганяючы наперад малыя. Трактар ехаў паўзь іх цэлую вечнасьць. Грукат рабіўся ўсё гучнейшы. Можна было падумаць, ён едзе проста па-над імі. Быццам яны сядзяць у яміне. Ваўчынай яміне.

«А дзе ты знойдзеш тую костку?» — спытала Лёся, калі яны прабіраліся праз гушчар. Камароў рабілася ўсё болей, як і сонца, а вось сілы ў нагах і руках — усё меней. Ясная рэч, гэта таму, што яны прымаюць вітаміны, падумала Лёся. Падумаўшы пра вітаміны, яна ледзь не падавілася — з рота пацёк сок, а можа, сьліна. Зямля іх больш ня клікала — але і слухалася ўсё больш неахвотна. Лёччык дык наогул неяк дзіўна кульгаў.

«Костку, на якой я буду граць?» — перапытаў Лёччык. — «Ну, бяруць жа іх недзе. Недзе ж яны растуць».

Лёся задумалася. Нешта падказвала ёй, што ў адказе Лёччыка ня ўсё было ў парадку. Штосьці не супадала. Дзе бяруць косткі? Дзе яны растуць? І калі?

«Той чалавек зьбіраў грыбы?» — раптам спытаў у яе Лёччык. — «Напэўна, яго нехта ўдарыў нажом у сьпіну. Нехта знаёмы».

«Чаму ты так вырашыў?»

«Таму што ў сьпіну. Я б ніколі ня стаў сьпінай да незнаёмага. І ты б ня стала. У лягеры толькі Хведзік мог стаць сьпінай да таго, каго ён ня ведаў».

«Так», — Лёся спынілася, і ў яе закружылася галава. — «Той чалавек быў грыбнік. І цалкам магчыма, ён ведаў усё пра грыбы і пра косткі. Але гэта апошняе, што мы пра яго сёньня скажам. Больш нічога. Яго не было. Ясна?»

«Лёся!» — сказаў Лёччык, выслухаўшы яе зь вельмі сур’ёзным выглядам. — «Па-мойму, у цібя ташніт».

І тады яе і праўда званітавала. Яны нахіліліся і пачалі разглядваць, што зь яе вылілася. Лёся была вельмі ўражаная. Бо тое, што зь яе выйшла, было ўсіх колераў вясёлкі. Такой вясёлкі, якую Лёся некалі малявала ў школе. Вясёлкі ўсіх колераў яе дзіцячай