частности, он увидел бегство русских рейтар в лагерь ДО столкновения с гусарами. – Примеч. О. А. Курбатова.

48

Werdum U. Dziennik podróży 1670–1672 / oprac. D. Milewski. Warszawa, 2012. S. 48.

49

Sikora R. Niezwykłe bitwy. S. 175–182.

50

Leszczyński S. Potrzeba z Szeremetem, hetmanem moskiewskim, i z Kozakami w roku Pańskim 1660 od Polakуw wygrana / oprac. P. Borek. Krakуw, 2006. S. 75–76.

51

Sikora R. Fenomen husarii / Toruń, 2004. S. 210–217; Augustyniak U. W służbie hetmana i Rzeczypospolitej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Warszawa, 2004. S. 142–148.

52

Kossecki J. Naukowe podstawy nacjokratyzmu. Warszawa, 2014. S. 218.

53

Jasieńczyk J. Dziesięć lat niewoli moskiewskiej. Lipsk, 1867. S. 159.

54

Чернышев A. И. Историческое обозрение военно-сухопутного управления с 1825 по 1850 год, w: Сборник Императорского русского исторического Общества. Sankt Petersburg, 1896. T. 98. S. 328.

55

Holsten H. Ch. Przygody wojenne 1655–1666 / tłum. J. Leszczyński; oprac. wst. i przyp. T. Wasilewski. Warszawa, 1981. S. 44, 45, 100.

56

Starowolski Sz. Prawy rycerz / oprac. J. Turowski. Krakуw, 1858. S. 18, 19.

57

Lubomirski S. H. Rozmowy Arteksa i Ewandra, w ktуrych polityczne, moralne i naturalne uwagi zawarte, wedle podanych okazyi, tak jako mуwione właśnie były, prawdziwie wyrażone są // Wypisy źrуdłowe do historii polskiej sztuki wojennej. Z. 8A / oprac. Z. Spieralski. Warszawa, 1966. S. 151.

58

Ibid. S. 151, 152.

59

Krasiński J. D. Relatia seu Descriptia wojny pod Wiedniem, pod Strygoniem i dalszej campaniej A. 1683 prawdziwa przy obronie prawdy i honoru rycerstwa polskiego Relacja o przeszłej roku 1683 w Rakusiech i na Węgrzech campaniej // Przegląd Historyczno-Wojskowy / oprac. O. Laskowski. 1930. T. 2. Z. 1. S. 162.

60

Ibidem.

61

Jan Chryzostom Pasek: Pamiętniki / oprac. R. Pollak. Warszawa, 1987. S. 43.

62

Diariusz drogi Krуla JMci Zygmunta III od szczęśliwego wyjazdu z Wilna pod Smoleńsk w roku 1609 a die 18 Augusta i fortunnego powodzenia przez lat dwie do wzięcia zamku Smoleńska w roku 1611 / oprac. J. Byliński. Wrocław, 1999. S. 173.

63

Ibid. S. 174.

64

Ibidem.

65

Ян III Собеский в письме к своей жене в лагере под деревней Шенау, 17 сентября 1683 года (Sobieski J. Listy do Marysieńki / oprac. L. Kukulski. Warszawa, 1970. S. 529).

66

Это мнение о польской гусарии, сражающейся под Веной, авторства одного из лучших главнокомандующих в человеческой истории, князя Евгения Савойского (Eugиne de Savoie, Mйmoires du prince Eugйne de Savoie. London, 1811. Р. 2).

67

Żółkiewski S. Pisma Stanisława Żółkiewskiego / oprac. A. Bielowski. Lwуw, 1861. S. 178, 179.

68

Sobieski J. Excerpt z manuscriptu własnej ręki najjaśniejszego krуla JM. Jana III, w: Biblioteka pamiętnikуw i podróży po dawnej Polsce / oprac. J. I. Kraszewski. Drezno, 1871. T. 4. S. 142.

69

Dalerac F. P. Historya woyny wiedeńskiej B. Oss. rps. 1993/I. K. 20r.

70

Перевод в: Clausewitz C. O wojnie / tłum.: A. Cichowicz, L. Koc. Krakуw, 2007. S. 50. В оригинале: «Von allen groЯartigen Gefьhlen, die die menschliche Brust in dem heiЯen Drange des Kampfes erfьllen, ist, wir wollen es nur gestehen, keines so mдchtig und konstant wie der Seelendurst nach Ruhm und Ehre […] Alle anderen Gefьhle, wieviel allgemeiner sie auch werden kцnnen, oder wieviel hцher manche auch zu stehen scheinen […] sie machen den Ehrgeiz und die Ruhmbegierde nicht entbehrlich» (Clausewitz C. Hinterlassene werke ьber krieg und kriegfьhrung. Berlin, 1867. S. 52).

71

Disscurs Jerzego Zbaraskiego z 1629 r. (RNB. Sob. Dub. № 166. K. 6).

72

Sikora R. Wojskowość polska w dobie wojny polsko-szwedskiej. S. 12–15.

73

Wisner H. Najjaśniejsza Rzeczpospolita. Szkice z dziejуw polski szlacheckiej XVI–XVIII wieku. Warszawa, 1978. S. 221.

74

Исключением была ситуация, когда созывалось посполитое рушение. В этом случае каждый шляхтич был обязан принять в нем участие. Однако посполитое рушение созывалось необычайно редко. (Посполитое рушение, или «всеобщее движение», – дворянское ополчение, образованное в результате военной мобилизации польско-литовской шляхты и принадлежащего им крестьянства. – Ред.)

75

Sikora R. Fenomen husarii. S. 217, 218.

76

Jan Chryzostom Pasek: Pamiętniki. S. 71.

77

Zebrzydowski F. Pouczenie wojenne przesłane przez Floriana Zebrzydowskiego Mikołajowi Radziwiłłowi, wojewodzie trockiemu i hetmanowi wielkiemu litewskiemu, w: Kutrzeba S. Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII w. Krakуw, 1937. S. 86.

78

Kitowicz J. Opis obyczajуw za panowania Augusta III / oprac. Z. Goliński. Warszawa, 2003. S. 167.

79

Ciesielski T. Armia koronna w czasach Augusta III / Warszawa, 2009. S. 480.

80

Radziwiłł M. K. Michała Kazimierza Radziwiłła, hetmana W. Ks. L., regulamin podczas koła generalnego wojskowego opisany, w: Polskie ustawy i artykuły wojskowe od XV do XVIII w. / oprac. S. Kutrzeba. Krakуw, 1937. S. 298.

81

Ciesielski T. Armia koronna. S. 480.

82

Kitowicz J. Opis obyczajуw. S. 170.

83

Ibid. S. 166.

84

Ciesielski T. Armia koronna. S. 480, 481.