8.4.2. ἐκ µὲν γὰρ τῶν τεττάρων στοιχείων ἥ τε τῶν φυτῶν ἐστι γένεσις οἵ τ’ ἐξ αὐτῶν καρποὶ καὶ τὰ σπέρµατα· τροφὴ δὲ ταῦτα πάντα προβάτοις τε καὶ ὑσὶν αἰξί τε καὶ βουσὶ καὶ τοῖς ἄλλοις ζῴοις ὁπόσα πόας ἢ καρποὺς δένδρων ἢ ἀκρεµόνας ἢ ῥίζας ἐσθίει.

8.4.3. τοῖς δ’ ἀνθρώποις αὐτά τε ταῦτα τροφαὶ <καὶ> τὰ ζῷα, καὶ γεννᾶται δ’ ἐν αὐτοῖς ἐκ τούτων αἷµα καὶ φλέγµα καὶ χολαὶ διτταί· πλεῖστον µὲν αἷµα (διὸ καὶ φαίνεται µόνον ἐν ταῖς φλεψίν), ὀλίγον δὲ τῶν ἄλλων ἑκάστου.

8.4.4. καὶ τοῦτο ἔστιν αὐτὸ τὸ αἷµα, τῆς γενέσεως ἡµῶν ὡς ὕλη, τὸ συγκείµενον µὲν ἐκ τῶν τεσσάρων χυµῶν κατ’ ἐπικράτειαν δ’ ὠνοµασµένον οὕτως.

8.4.5. γεννώµεθα γὰρ ἐξ αὐτοῦ κατὰ τὰς µήτρας κυούµενοι καὶ τήν τε πρώτην διάπλασιν ἐκ τούτου λαµβάνοµεν, ἐφεξῆς δὲ ταύτῃ τῶν διαπλασθέντων µορίων τήν τε διάρθρωσιν καὶ τὴν αὔξησιν καὶ τὴν τελείωσιν.

8.4.6. ἀποκυηθέντες δὲ πρῶτα µὲν τῷ γάλακτι τρεφόµεθα τὴν γένεσιν ἐξ αἵµατος ἔχοντι, µετὰ δὲ ταῦτα ταῖς αὐταῖς τελείοις τροφαῖς, ἐξ ὧν πάλιν αἷµα καὶ φλέγµα καὶ χολὴ ξανθὴ καὶ µέλαινα γεννῶνται· διαφερέτω δὲ µηδὲν εἰς τὰ παρόντα ξανθὴν ἢ ὠχρὰν ὀνοµάζειν χολήν.

8.4.7. ἀλλὰ ταῦτά γε πάντα ῾Ιπποκράτης ἁπάντων πρῶτος ὧν ἴσµεν ἰατρῶν τε καὶ φιλοσόφων ἀκριβῶς ὡρίσατο καὶ διὰ τοῦτο τὰ νοσή µατα τῶν πρώτων σωµάτων κατὰ δυσκρασίαν ἔφη γίγνεσθαι.

8.4.8. Tίνα δ’ ὀνοµάζω πρῶτα σώµατα δηλώσω πρότερον, ὅπως µηδὲν ἀσαφὲς ᾖ κατὰ τὸν λόγον.

8.4.9. αὐτὸς µὲν γὰρ ῾Ιπποκράτης οὐκ ὠνόµασε σῶµα πρῶτον ἢ δεύτερον, ὥσπερ ᾿Αριστοτέλης· ὁ δὲ Πλάτων δευτέραν µέν τινα σύστασιν εἶπεν εἶναι σωµάτων, πρώτην δ’ οὐδ’ αὐτὸς ὠνόµασεν, ἀλλ’ ἐκ τοῦ δευτέραν τινὰ φάναι δῆλός ἐστι πρὸ[ς] αὐτῆς ἑτέραν τιθέµενος ἣν ὀνόµατι τῷ τῶν ὁµοιοµερῶν ὁ ᾿Αριστοτέλης οὕτως ὠνόµασεν, ὡς ἂν ἐπὶ πλέον περί τε τῶν ἐν τοῖς ζῴοις µορίων καὶ περὶ τῆς γενέσεως αὐτῶν διελθών· ὅσον γὰρ ἄν τις ἀκριβέστερόν τε καὶ λεπτοµερέστερον ἡντινοῦν φύσιν πραγµάτων ἐξεργάζηται, τοσούτῳ πλεόνων ὀνοµάτων αὐτῷ γίγνεται χρεία.

8.4.10. τὰ τοίνυν ἐν µιᾷ περιγραφῇ σώµατα πολλάκις µὲν ὁµοιοµερῆ καλεῖται τῷ πάντ’ αὐτῶν τὰ µόρια καὶ ἀλλήλοις ὑπάρχειν ὅµοια καὶ τῷ παντί, πολλάκις δ’ ἁπλᾶ καὶ πρῶτα· συντίθεται [καὶ] γὰρ ἐξ αὐτῶν τὰ σύνθετά τε καὶ ὀργανικὰ προσαγορευόµενα, δάκτυλοι καὶ καρπὸς ὅλος καὶ πῆχυς ὅλος καὶ βραχίων ὅλος· ἀνάλογον δ’ αὐτοῖς τὰ κατὰ τὰ σκέλη µόρια, δάκτυλοι καὶ ποὺς καὶ κνήµη καὶ µηρός· καὶ µὴν καὶ ὀφθαλµὸς καὶ γλῶττα καὶ καρδία καὶ πνεύµων ἅπαντά τε τὰ σπλάγχνα καὶ ἡ γαστὴρ καὶ τὰ ἔντερα τῶν ὀργανικῶν µορίων ἐστὶν ἐξ ὧν πάλιν ὅλον τὸ σῶµα συντίθεται.

8.4.11. πρώτη µὲν οὖν ἐστι γένεσις ἡµῖν αἵµατος ἐκ τῆς λαµβανοµένης τροφῆς εἴσω τοῦ σώµατος· [ἔτι δὲ καὶ σπέρµα·] αἷµα δ’ ὀνοµάζω τὸ κατ’ ἐπικράτειαν οὕτω καλούµενον ὃ καὶ περιεχόµενον ὁρᾶται κατὰ τὰς φλέβας.

8.4.12. ἐκ τούτου δὲ τὰ πρῶτα µόρια γεννᾶται, χόνδρος καὶ ὀστοῦν καὶ νεῦρον καὶ ὑµὴν καὶ σύνδεσµος [καὶ] ὅσα τ’ ἄλλα τοιαῦτα· κἄπειτ’ ἐκ τούτων ὀφθαλµὸς <καὶ> γλῶττα καὶ κεφαλὴ καὶ τὰ σπλάγχνα καὶ τὰ κῶλα καὶ πάλιν ἐκ τούτων ὅλον τὸ σῶµα.

8.4.13. καὶ διὰ τοῦθ’ ῾Ιπποκράτης ἐν τῷ Περὶ φύσιος ἀνθρώπου τὴν ἐκ τῶν στοιχείων ἕνωσιν ἁπάντων τῶν φυσικῶν σωµάτων κοινὴν εἰπὼν ὑπάρχειν ἑξῆς ἐπὶ τὴν τῶν ζῴων µετέβη καὶ τούτων οὐχ ἁπάντων ἀλλὰ τῶν ἐναίµων, ἐν οἷς ἐστι καὶ ὁ ἄνθρωπος, ἐφ’ ὃν ἑξῆς ὁ λόγος ἔσπευδεν αὐτῷ.

8.4.14. καὶ τοίνυν φησὶν ὧδέ πως ὑπὲρ αὐτοῦ· “τὸ δὲ σῶµα τοῦ ἀνθρώπου ἔχει ἐν ἑαυτῷ αἷµα καὶ φλέγµα καὶ χολὴν ξανθήν τε καὶ µέλαιναν καὶ ταῦτά ἐστιν αὐτῷ φύσις τοῦ σώµατος καὶ διὰ ταῦτ’ ἀλγέει καὶ ὑγιαίνει.

8.4.15. ὑγιαίνει µὲν οὖν µάλιστα ὅταν µετρίως ἔχῃ ταῦτα τῆς πρὸς ἄλληλα δυνάµεως καὶ τοῦ πλήθους καὶ µάλιστα ἢν µεµιγµένα ᾖ· ἀλγέει δ’ ὅταν τι τούτων ἔλαττον ἢ πλέον <ᾖ ἢ> χωρισθῇ <ἐν> τῷ σώµατι καὶ µὴ κεκρηµένον ᾖ τοῖσι πᾶσιν.

8.4.16. ἀνάγκη γάρ, ὅταν τι τούτων χωρισθῇ καὶ ἐφ’ ἑωυτοῦ στῇ, οὐ µόνον τὸ χωρίον ἔνθεν <ἐξέστη> ἐπίνοσον γενέσθαι, ἀλλὰ καὶ ἔνθα ἂν στῇ καὶ ἐπισχεθῇ ὑπερεµπιπλάµενον, ὀδύνην τε καὶ πόνον παρέχειν.

8.4.17. καὶ γὰρ ὅταν τι τούτων ἔξω τοῦ σώµατος ἐκρυῇ πλέον τοῦ ἐπιπολάζοντος, ὀδύνην παρέχει ἡ κένωσις· ἤν τ’ αὖθις ἔσω ποιήσηται τὴν κένωσιν καὶ τὴν µετάστασιν καὶ τὴν ἀπόκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων, πολλή γ’ αὐτῷ ἀνάγκη διπλῆν τὴν ὀδύνην παρέχειν κατὰ τὰ εἰρηµένα, ἔνθεν τε ἐξέστη καὶ ἔνθα ὑπερέβαλλεν.”

8.4.18. Aὕτη µὲν ἡ τοῦ ῾Ιπποκράτους ῥῆσις ᾗ µοι δοκεῖ βουλόµενος ἀκολουθεῖν ὁ Πλάτων εἰπεῖν ἐκεῖνα τὰ µικρὸν ἀνωτέρω γεγραµµένα περί τε τῶν τεσσάρων στοιχείων τῆς γενέσεως ἡµῶν καὶ περὶ τοῦ καθόλου τρόπου τῶν νοσηµάτων· ἀρχὴ δὲ τῆς ῥήσεώς ἐστιν ἥδε· “τεττάρων γὰρ ὄντων τῶν γενῶν ἐξ ὧν συµπέπηγε τὸ σῶµα, γῆς, πυρός, ὕδατός τε καὶ ἀέρος.”

8.4.19. ἀκριβέστερον <δὲ> φαίνεται καὶ µέντοι καὶ χρησιµώτερον ἰατρῷ περὶ αὐτῶν ὁ ῾Ιπποκράτης γεγραφώς.

8.4.20. ἐκ µὲν γὰρ τῶν τεσσάρων στοιχείων φησὶ γεγονέναι τὸ σῶµα καλῶν τοὐπίπαν ἀπὸ τῶν δραστικῶν ποιοτήτων αὐτά, τὸ µὲν ξηρόν, τὸ δ’ ὑγρὸν καὶ τὸ µὲν θερµόν, τὸ δὲ ψυχρόν· οὐ µὴν κατ’ ἐκεῖνά γε τὸν περὶ τῶν νοσηµάτων λόγον ἐποιήσατο.

8.4.21. δυνάµει µὲν γάρ ἐστιν ἐν τοῖς σώµασιν, ἐνεργείᾳ δὲ οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ τὰ ἐξ αὐτῶν γεγονότα διὰ µέσων τῶν τροφῶν, αἷµα καὶ φλέγµα καὶ ἡ ξανθὴ καὶ µέλαινα χολή· πυρὶ µὲν ἀνάλογον ἡ ξανθὴ χολή, ἡ δὲ µέλαινα τῇ γῇ, τὸ δὲ φλέγµα τῷ ὕδατι καὶ διὰ τοῦτο θερµὴ µὲν καὶ ξηρὰ τὴν δύναµίν ἐστιν ἡ ξανθὴ χολή, καθάπερ τὸ πῦρ, ψυχρὰ δὲ ἡ µέλαινα καὶ ξηρὰ παραπλησίως τῇ γῇ, τὸ δὲ φλέγµα ψυχρὸν καὶ ὑγρὸν ὥσπερ τὸ ὕδωρ.

8.4.22. µόνον δὲ τὸ ἀερῶδες στοιχεῖον ἐν τοῖς τῶν ζῴων σώµασιν ὁρᾶται πλησίον τῆς ἑαυτοῦ φύσεως ἔν τε ταῖς ἀναπνοαῖς καὶ κατὰ τοὺς σφυγµούς, ἤδη δὲ κἀν τοῖς παλµώδεσι πάθεσιν ἐµφυσήµασί τε καὶ οἰδήµασιν [ἐστὶν] ἔν τε ταῖς καλουµέναις πνευµατώσεσιν.

8.4.23. ἡ δ’ ἐξ ἁπάντων τῶν τεττάρων στοιχείων σύµµετρος κρᾶσις ἐγέννησε τὸ ἀκριβὲς αἷµα.

8.4.24. Kαὶ βέλτιόν ἐστιν ἐπὶ τῶν χυµῶν λέγειν ἅπερ ὁ Πλάτων ἐπὶ τῶν στοιχείων ἔγραψεν. ἀλλ’ ὁ ῾Ιπποκράτης προειπὼν “τὸ δὲ σῶµα τοῦ ἀνθρώπου ἔχει ἐν ἑαυτῷ αἷµα καὶ φλέγµα καὶ χολὴν ξανθήν τε καὶ µέλαιναν,” ἐφεξῆς φησι, “καὶ διὰ ταῦτα ἀλγέει καὶ ὑγιαίνει.”

8.4.25. τὸ µὲν ἀλγέει, κατ’ ἐξοχὴν µεγάλου νοσήµατος, ἐπὶ πάντων τῶν παρὰ φύσιν τάσσεται,