8.4.26. κἄπειτα πάλιν ἐφεξῆς ὅπως µὲν ὑγιαίνει διδάσκων φησίν· “ὑγιαίνει µὲν οὖν µάλιστα ὅταν µετρίως ἔχῃ ταῦτα πρὸς ἄλληλα δυνάµεως καὶ τοῦ πλήθεος καὶ µάλιστα µεµιγµένα ᾖ.”

8.4.27. τίνα ταῦτα; οὐ τὰ στοιχεῖα δήπουθεν ἀλλὰ [καὶ] τὰ προσεχῶς γεννητικὰ τῶν τοῦ σώµατος µορίων, αἷµα καὶ φλέγµα καὶ δύο χολαί.

8.4.28. “ἀλγέει δέ” φησιν “ὅταν τι τούτων ἔλαττον ἢ πλέον ᾖ ἢ χωρισθῇ ἐν τῷ σώµατι καὶ µὴ κεκρηµένον ᾖ τοῖσι πᾶσιν,” ὅπερ ὁ Πλάτων παραφράζων ἔφη “καὶ τῆς χώρας µετάστασιν ἐξ οἰκείας ἐπ’ ἀλλοτρίαν γιγνοµένην.”

8.4.29. ἀλλ’ οὗτος µὲν ὡς ἔφην ἁµαρτάνει προσθεὶς “πυρός τε καὶ τῶν ἑτέρων, ἐπειδὴ γένη πλέονα ἑνὸς ὄντα τυγχάνει.”

8.4.30. ταῦτα γὰρ οὐκ ἔστι τὰ µεθιστάµενα καὶ χώραν ἀµείβοντα κατὰ τὰ τῶν ζῴων σώµατα, φλέγµα δὲ καὶ χολαὶ καὶ αὐτὸ τὸ αἷµα· καὶ γὰρ καὶ τοῦτο πολλάκις εἰς ἀλλοτρίαν ἀφικόµενον ἕδραν αἴτιον ὀλεθρίων νοσηµάτων γίγνεται.

8.4.31. ἄχρι µὲν οὖν τοῦ πλέονος ἢ ἐλάσσονος ἑκάστου τῶν συντιθέντων ἡµᾶς γιγνοµένου αἱ νόσοι καθίστανται, κοινὸς ὁ λόγος ἐστὶν ἐπί τε τῶν χυµῶν καὶ τῶν στοιχείων· ἐπὶ δὲ τοῦ καθ’ ἑαυτό που στάντος ἔν τινι τόπῳ τοῦ σώµατος οὐκέθ’ ὁµοίως ἐπ’ ἀµφοῖν ὁ λόγος ἀληθής.

8.4.32. οἱ µὲν γὰρ χυµοὶ σαφῶς ὁρῶνται καθ’ ὅπερ ἂν ἐν τῷ σώµατι µόριον στῶσι νόσους ἐργαζόµενοι, τὰ ἐρυσιπέλατα καὶ τοὺς ἕρπητας ἡ ξανθὴ χολή, τοὺς καρκίνους δὲ ἡ µέλαινα, τὰ δ’ οἰδήµατα τὸ φλέγµα, τὸ δ’ αἷµα κατά τε τὸν πνεύµονα καὶ µεταξὺ θώρακός τε καὶ πνεύµονος, ὅταν ἐκχυθὲν τῶν οἰκείων ὀργάνων στῇ σηπόµενον, ἐν τῷ χρόνῳ φθορὰς ἐργάζεται καὶ κατὰ γαστέρα, καὶ κατὰ τὰ µεγάλα τῶν τραυµάτων θροµβούµενον ἐσχάτους κινδύνους ἐπιφέρει.

8.4.33. γῆν δ’ οὐδαµοῦ καθ’ ἑαυτὴν ἰδεῖν ἐστι µόνην ἐν τῷ σώµατι ἀθροισθεῖσαν, ὥσπερ οὐδὲ πῦρ αὐτὸ καθ’ ἑαυτὸ µόνον οὐδ’ ὕδωρ στοιχεῖον, ἀλλ’ ἰχῶράς τινας ἐπιµιχθέντων ἀλλήλοις τοῦ θ’ ὑδατώδους στοιχείου καὶ τοῦ πυρώδους, οὐ µόνων οὐδ’ εἰλικρινῶν, ἀλλὰ καὶ πάχους ἰλυώδους προσλαβόντων.

8.4.34. οὕτω δὲ καὶ τὸ φυσῶδες πνεῦµα γεννᾶται κατὰ τὰ ζῷα προσλαβούσης γε τῆς ἀερώδους οὐσίας ὑγρὰν ἰκµάδα.

8.4.35. καλῶς µὲν οὖν ῾Ιπποκράτης ἐπὶ τῶν χυµῶν ἔγραψε τὸ χωριζοµένους τε τῶν ἄλλων καὶ καθ’ ἓν ὁτιοῦν ἱσταµένους µόριον αἰτίους γίγνεσθαι νοσηµάτων· οὐκ ὀρθῶς δ’ ὁ Πλάτων ἐπὶ τῶν στοιχείων εἶπεν αὐτό.

8.5.1. Περὶ µὲν δὴ τῆς ἐκ στοιχείων γενέσεως ὑγιείας τε καὶ νόσου τῶν ὁµοιοµερῶν καὶ πρώτων σωµάτων ἱκανὰ καὶ ταῦτα· µεταβῶµεν δ’ ἐπὶ τὴν ἑξῆς ῥῆσιν ἐν τῷ Τιµαίῳ γεγραµµένην ἣν φθάνοµεν ἐξηγεῖσθαι, κατὰ λέξιν οὕτως ἔχουσαν·

8.5.2. “δευτέρων δὴ συστάσεων αὖ κατὰ φύσιν συνεστηκυιῶν δευτέρα κατανόησις νοσηµάτων τῷ βουλοµένῳ συννοῆσαι γίνεται.

8.5.3. µυελοῦ γὰρ ἐξ ἐκείνων ὀστοῦ τε καὶ σαρκὸς καὶ νεύρου συµπαγέντος ἔτι τε αἵµατος ἄλλον µὲν τρόπον ἐκ δὲ τῶν αὐτῶν γεγονότος, τῶν µὲν ἄλλων τὰ πλεῖστα ᾗπερ τὰ πρόσθεν, τὰ δὲ µέγιστα τῶν νοσηµάτων τῇδε χαλεπὰ συµπέπτωκε.”

8.5.4. <ἐν> τούτοις πάλιν ὁ Πλάτων ὀρθῶς µὲν ἔφη δευτέραν ἁπάντων στοιχείων εἶναι σύστασιν µυελοῦ καὶ ὀστοῦ καὶ σαρκὸς καὶ νεύρου· ταῦτα γὰρ ἐκ τῶν χυµῶν γίγνεται τὴν πρώτην ἐχόντων γένεσιν· οὐκ ὀρθῶς δὲ αὐτοῖς συγκατέλεξε τὸ αἷµα πρώτην ἔχον οὐ δευτέραν σύστασιν.

8.5.5. εἰς ἔννοιαν οὖν µοι δοκεῖ καὶ αὐτὸς ἀφικόµενος τῆς ἀνοµοιότητος τοῦ αἵµατος πρὸς ταῦτα µὴ ἁπλῶς εἰπεῖν “µυελοῦ γὰρ ἐξ ἐκείνων ὀστοῦ τε καὶ σαρκὸς καὶ νεύρου συµπαγέντος ἔτι τε αἵµατος,” ἀλλὰ προσθεῖναι τῷ λόγῳ τὸ “ἄλλον µὲν τρόπον, ἐκ δὲ τῶν αὐτῶν γεγονότος.”

8.5.6. ὁµολογεῖ γὰρ ἐν τούτοις οὐ κατὰ τὴν αὐτὴν σύστασιν ἐκ τῶν τεττάρων στοιχείων ὀστῷ καὶ µυελῷ καὶ σαρκὶ καὶ νεύρῳ γεγονέναι τὸ αἷµα.

8.5.7. πρότερον γὰρ αὐτῶν ἐστι κοινὴν τοῖς ἄλλοις χυµοῖς ἔχον τὴν γένεσιν, ἐξ ὧν συνίσταται τὰ πρῶτα σώµατα, µυελὸς καὶ σὰρξ καὶ νεῦρον καὶ ὀστοῦν ἕτερά τε πολλά· βιβλίον γὰρ ὅλον ἐµοὶ γέγραπται Περὶ τῆς τῶν ὁµοιοµερῶν σωµάτων διαφορᾶς.

8.5.8. Eἰ δέ τις ἠρώτησε τὸν Πλάτωνα, τίς ἕτερος τρόπος ἐστὶ τῆς τοῦ αἵµατος γενέσεως, ὃν αἰνίττῃ, θαυµάζοιµ’ ἂν εἰ ἄλλον τινὰ παρὰ τὸν ὑφ’ ῾Ιπποκράτους εἰρηµένον ἔσχεν εἰπεῖν.

8.5.9. ἐπὶ πλεῖστον γὰρ ὁ ἀνὴρ οὗτος ἐξείργασται τά τε περὶ γενέσεως τῶν χυµῶν καὶ διαφορᾶς καὶ δυνάµεως ὅστις τε καθ’ ἥντινα χώραν ἢ ὥραν ἢ ἡλικίαν ἢ σώµατος ἕξιν ἐπικρατεῖ.

8.5.10. οὐ µὴν ἀναγκαῖον ἦν Πλάτωνι ταῦθ’ ὁµοίως ῾Ιπποκράτει διέρχεσθαι πάντα καθάπερ οὐδ’ ῾Ιπποκράτει ζητεῖν διὰ τί λευκὸς µὲν ὁ τοῦ φλέγµατος χυµός, ἐρυθρὸς δ’ ὁ τοῦ αἵµατος ἢ ξανθὸς ὁ τῆς πικρᾶς χολῆς ἢ µέλας ὁ τῆς ὀξείας.

8.5.11. ἀφορµὰς µὲν γὰρ αὐτὸς ἔδωκε τῆς τούτων εὑρέσεως, ὥσπερ ὅταν ἐκ τῶν τῆς γλώττης χρωµάτων διαγιγνώσκῃ τὰς ἐν τῷ σώµατι διαθέσεις µελαίνας λέγων αὐτὰς ἀπὸ ἐγκαύσεως λιγνυώδους γίγνεσθαι.

8.5.12. καθάπερ γὰρ ἐκτὸς ἡ λιγνὺς κατά τε τοὺς λύχνους καὶ τὰς δᾷδας καὶ ἄλλα πολλὰ τῶν λιπαρῶν γεννᾶσθαι πέφυκεν, οὕτω καὶ κατὰ τὰ σώµατα τῶν ζῴων πολλάκις ὑπεροπτωµένων τῶν χυµῶν καὶ µάλιστα τῶν λιπαρῶν γεννᾶταί τι παραπλήσιον λιγνύϊ.

8.5.13. τὸ µὲν δὴ λευκὸν φαίνεσθαι τὸ φλέγµα, διότι κατὰ τὴν γένεσιν αὐτοῦ µικραὶ πολλαὶ ποµφόλυγες ἐναπολαµβάνονται, λέγειν ῾Ιπποκράτης οὐκ ἐτόλµησεν, ὡς µείζονος ἤδη φυσιολογίας ἢ κατὰ τέχνην ἰατρικήν, ἀλλ’ ὅ γε Πλάτων καὶ τοῦτ’ εἶπε καὶ περὶ τῆς τοῦ αἵµατος χρόας ἐν ταὐτῷ βιβλίῳ διῆλθεν, ἃ νῦν ἐµοὶ γράφειν οὐκ ἀναγκαῖον· ἄµεινον γὰρ ὡς ἀξιοῦσιν ἔνιοι τῶν φίλων ἐξηγήσεις ἑτέρωθι ποιήσασθαί µε τῶν ἰατρικῶς ἐν τῷ Τιµαίῳ γεγραµµένων.

8.5.14. εἰς µὲν γὰρ τἆλλα πολλοῖς ὑποµνήµατα γέγραπται καί τισί γ’ αὐτῶν µακρότερον τοῦ προσήκοντος, εἰς ταῦτα δ’ ὀλίγοι τε καὶ οὐδ’ οὗτοι καλῶς ἔγραψαν.

8.5.15. ἀρκεῖ τοιγαροῦν ἔν γε τῷ παρόντι τό γε τοσοῦτον εἰπεῖν, ὡς τοὺς τέτταρας χυµοὺς ὁ Πλάτων αἰτιᾶται τῶν πλείστων νοσηµάτων ὡσαύτως ῾Ιπποκράτει καὶ καθ’ ἕκαστόν γ’ αὐτῶν ἔγραψεν ἐπὶ τῇ τελευτῇ τοῦ βιβλίου.

8.5.16. παραθήσοµαι δέ σοι τὰς ἀρχὰς τῶν ῥήσεων ἀναµνήσεως ἕνεκα.

8.5.17. Περὶ µὲν οὖν τῆς ἐν ταῖς [σ]χολαῖς διαφορᾶς ἀρκέσει παραγράψαι ταῦτα· “ὅσον µὲν οὖν ἂν παλαιότατον ὂν τῆς σαρκὸς τακῇ, δύσπεπτον γιγνόµενον µελαίνει µὲν ὑπὸ παλαιᾶς συγκαύσεως, διὰ δὲ τὸ πάντῃ διαβε βρῶσθαι πικρὸν ὂν παντὶ χαλεπὸν προσπίπτει τοῦ σώµατος ὅσον ἂν µήπω διεφθαρµένον ᾖ.

8.5.18. καὶ τοτὲ µὲν ἀντὶ τῆς πικρότητος ὀξύτητα ἔσχε τὸ µέλαν σῶµα ἀπολεπτυνθέντος µᾶλλον τοῦ πικροῦ, τοτὲ δ’ ἡ πικρότης αὖ βαφεῖσα αἵµατι χρῶµα ἔσχεν ἐρυθρότερον, τοῦ δὲ µέλανος τούτῳ συγκεραννυµένου χλοῶδες· ἔτι δὲ συµµίγνυται ξανθὸν χρῶµα µετὰ τῆς πικρότητος, ὅταν νέα