29 р. – 29в.

36

List ze Lwowa „o trwogach ukrainnych”, Lwów [s. a.] // Biblioteka Jagiellońska w Krakowie. Rkps 90. S. 3.

37

Стороженко І.С. Богдан Хмельницький і воєнне мистецтво у Визвольній війні українського народу середини 17 ст. Кн. 1. Дніпропетровськ, 1996. C. 104–168; Krząstek T., Majewski W., Nagielski M., Storożenko I. S., Żółte Wody – Жовті Води 1648. Warszawa, 1999; Biernacki W. Żółte Wody – Korsuń 1648. Warszawa, 2008.

38

A. Kisiel, wojewoda bracławski, do JMXcia Prymasa z 31 maja 1648 // Jakuba Michałowskiego… S. 26.

39

Ibid. S. 27.

40

„… radzić o niej (ojczyźnie. – M.R.D.) a prędko; ne dum consulitur Romae, capiatur (strzeż P.Bo- Capitolium” (Ibid. S. 30).

41

Radziwiłł A. S. Pamiętnik o dziejach w Polsce. T. 3. 1647–1656. Warszawa, 1980. S. 94–95.

42

Ibid. C. 95.

43

Votum J. Ossolińskiego, Warszawa, 30 stycznia 1649 r. // Diariusz sejmu koronacyjnego Jana Kazimierza 1649 // Archiwum Główne Akt Dawnych. Archiwum Publiczne Potockich. B. 32. S. 422–423.

44

Kondolencya Bogusława Leszczynskiego, Generała WielgoPol, Królewicom ich M.M. // Mowca polski albo wielkich senatorów powaga i ojczysta wymowa oratorów, sejmowe i pogrzebne mowy do głośnej wiekow potomnych pamięci podane. T. 1. Kalisz, 1683. S. 67.

45

Документы об Освободительной войне украинского народа 1648–1654 гг. / cост. А.З.Барабой, И.Л.Бутич, А.Н.Катренко, Е.С.Компан. Киев, 1965. C. 43.

46

Tomkiewicz T. Jeremi Wiśniowiecki (1612–1651). Warszawa 1933; Wasilewski T. Działalność polityczna i wojskowa Jeremiego Wiśniowieckiego // Epoka ogniem i

47

Respons na tę „Sentencją o uspokojeniu wojska zaporoskiego” Anno 1649 // Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648–1668. Publicystyka – Eksorbitancje – projekty – materiały. T. 1. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, 1989. S. 31–39.

48

Kisiel A.] Sententia o uspokojeniu wojska zaporowskiego jednego szlachcica polskiego // Pisma polityczne… S. 27–31.

49

Respons na tę „Sentencją… S. 37.

50

Wójcik Z.: 1) Dzikie Pola… C. 25–40, 100–131; 2) Wojny kozackie w dawnej Polsce // Dzieje narodu i państwa polskiego. T. 2, z. 27. Kraków, 1989. C. 14–20, 51–57; Serczyk W.A. Na dalekiej Ukrainie… S. 88–93, 122–136, 256–264, 302–306, 331–345; Korespondencja Stanisława Koniecpolskiego: hetmana wielkiego koronnego 1632–1646 / oprac. A. Biedrzycka. Kraków, 2005; Gawęda M. Powstanie kozackie 1637. Zabrze, 2007; Borowiak A. Powstanie kozackie 1638. Zabrze, 2010; Щербак В.О.: 1) Антифеодальні рухи на Україні напередодні визвольної війни 1648–1654 рр. Київ, 1989; 2) Формування козацького стану в Україні (друга половина XV – середина XVII ст.). Київ, 2000; Лепявко С.Козацькі війни…

51

Podkomorzy przemyski wzywa szlachtę zbrojno na 1 października pod Przemyśl, w obozie pod Mościskami 22 września 1655 r. // Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tzw. bernardyńskiego we Lwowie. T. 21. Lwów, 1911. S. 181; Laudum ziemian przemyskich z 12 września 1656 r. // Ibid. S. 198; Laudum ziemian sanockich, z 3 i 14 października 1656 r. // Ibid. S. 204; Laudum sejmiku halickiego z 26 czerwca 1657 r. // Ibid. T. 24. Lwów, 1939. S. 86.

52

Kopia listu р. Koryckiego pułkownika ks. j. m. p. woj. Sandomierskiego, [s. l.] 1648 r. // Документы об Освободительной войне… C. 28.

53

Respons j. m. panu wojewodzie od j. m. p. kanclerza, [s. l.] 5 juny 1648 r // Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu. Rkps 206. K. 95v.

54

Kopia listu od ich mm. pp. komisarzów ze Lwowa do j. m. ks. arcybiskupa, Jaworów, 6 octobris 1648 // Документы об Освободительной войне… C. 159–160.

55

Ibid. C. 159.

56

Ibid. C. 134.

57

List do obywateli województwa wileńskiego, Lubecz, 9 octobris 1649 // Diariusz kancelaryjny Janusza Radziwiłła // Archiwum Główne Akt Dawnych. Archiwum Radziwiłłów. Dział VI. Nr 36. S. 249.

58

Instrukcja sejmiku Wiszyńskiego posłom na sejm z 15 grudnia 1651 r. // Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tzw. bernardyńskiego we Lwowie. T. 21. S. 89.

59

Artykuły sejmiku średzkiego na sejm dwuniedzielny pro d[ie] 5 dec[embris] od KJM, w Wars[zawie] złożony, jch. pp. posłom dane 1650 z 7 novembris 1650 // Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu. Rkps Steinwehr. F. 37/III. K. 441.

60

Instrukcja województwa brzeskiego z 25 juni 1648 // Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie. Rksp 142. Teki Naruszewicza. T. 142. S. 247–248.

61

Instrukcja województwa lubelskiego z 25 czerwca 1648 r // Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie. Rkps 8323. Teki Pawińskiego. Nr 6. K. 569v.

62

Dyskurs o teraźniejszej wojnie kozackiej albo chłopskiej // Pisma polityczne… S. 9.

63

Dyskurs, jeśli aprobować czy-li nie punkta Kozakom pod Zborowem podane? // Ibid. S. 50–51.

64

Ibid. S. 50.

65

Wojna domowa z Kozaki i Tatary, Moskwą, potym Szwedami i z Węgry, przez lat dwanaście za panowania najjaśniejszego Jana Kazimierza króla polskiego tocząca się. Na cztery podzielona księgi ojczystą muzą od Samuela z Skrzypny Twardowskiego. Z. 1. Kalisz, 1681. S. 44.

66

Historia o panowaniu niefortunnym Jana Kazimierza króla polskiego // Львівська національна наукова бібліотека України імені В.Стефаника Національної академії наук України. Ф. 5. Нp. 646/1. C. 79.47

67

Opisanie wojny kozackiej to jest buntów Chmielnickiego z namienieniem różnych wojen z postronnymi monarchami jak podczas tak z okazji tych buntów pochodzących // Ibid

68

Ibid. C. 44.

69

Rudawski J.W. Historja polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju oliwskiego, czyli dzieje panowania Jana Kazimierza od 1648 do 1660 r. T. 1. St. Petersburg; Moghylew, 1855. S. 126.

70

Kochowski W. Historya panowania Jana Kazimierza. T. 1. Poznań, 1859. S. 42.

71

См. сообщения белгородских станичников (май 1635 г.) о намерениях казацкого войска во главе с Тарасом Федоровичем «селитца по реке по Донцу» и служить царю, при этом казаки говорят: «поити, де, к царю турскому или крымскому, ина, де, веры крестьянские отбыть» [4. Стб. 54. Л. 520].

72

О Конецпольском, как главе «ляхов» см.: [1. S. 43, 48].

73

Анализ обстоятельств, в которых зародилась такая легенда см.: [9].

74

Более подробный анализ